गजल 😍

केही दिन घरमा, केही दिन वनमा बस्नु!
राम लीला  बुझ्न रामकै आसनमा बस्नु!

सबैले  चिनुन्,  सबैले  चाखुन्- भन्छ्यौ!
दही   बन्नु,   दहीको    खर्पनमा    बस्नु!

पिंजडामा    थियो,    पिंजडामै    मर्यो!
आखिर कहिले  सम्म   बन्धनमा  बस्नु!

कमललाई   हेर्नु, अनि  पत्थरलाई  हेर्नु!
मान्छेले    मानवीय    वजनमा     बस्नु!

कोइली बन, गीत चैँ मलाई मात्रै सुनाउ!
सजिलो   छैन   मेरो   चिन्तनमा   बस्नु!

©सुमन।

कविता- "भोकको विद्रोह" -- बाँचे भने रुम्जाटार पुगुँला; नबाँचे- यसैपनि म यतिबेला घाटमै सुतिरा'छु ||

'लिपुलेक मेरै हो!' तिमी भन्न सकौला! म भन्न सक्दिनँ नि- 'आफ्नो हैन!'

`लकडाउन माझ- एक साँझ!!´

©सुमन भट्टराई।

घाम अस्ताउन लाग्दा उठेँ। अटेर गरेर झम्के साँझमा समेत सुतिरह्यो भने बिरामी भइन्छ रे, त्यसैले। उठेर पर्दा खोलेँ। आँखा मिच्दै बाहिर तिर हेरे। सूर्यदेव पश्चिमा सहरको ढोका ढक्ढक्याउन गए। अब गोधुली सुरु हुन लाग्यो। हावा खान छतमा जानुपर्यो।

`दिउँसो किन सुत्यो? राति सुत्दैन कि के हो?´ भन्नुहोला। कौतुहलता जाहेजै हो। राति पनि सुत्छु, अनि दिउँसो पनि। नौ बजे उठेर खाना बनाएर/खाएर, एकछिन टिभी हेरेर, थपिएका लासहरूको संङ्ख्या गनेर सुतेको हो बिहान। अनि अर्को पनि प्रश्न आउन सक्ला-`दिउँसै पर्दा चैँ किन लगाउँछ?´ पर्दा नलगाई त सुत्न पनि सक्नुपर्यो नि...! सुत्नु सुत्नुमात्रै हैन, निदाउनु पनि हो। कुरो बुझ्नुभो? म चैँ यसरी बुझ्छु सुत्नुलाई।

खैर!

उठेँ, छतमा गएँ। लकडाउन सुरु भएपछि रोपेका घिउसिमी, बोडी, करेला, काँक्रो, अनि दुई चार अरु लहरालुहुरी फल्न थालेछन्। देखेर दङ्ग परेँ। बिरुवाहरूको यात्रा त लकडाउनले रोकेको छैन। हामी मात्रै हो थन्किनु परेकाले तन्किन नपाएको। अँ, छत चैँ घरबेटी दाई-दिदीको। अनि अघि उल्लेखित तरकारीहरू पनि मैले हैन, उनीहरूले नै रोपेका।

खाने/सुत्ने पनि कहिले सम्म गर्नु? घरबाट बाहिर निस्किँदै ननिस्किएपछि कोरोनाको महामारीबाट त बचिएला तर प्रेसर, सुगर, बाथ लगायतका यावत् रोगहरूले सताउलान् भन्ने पीर। हृदयघातले पनि मान्छे मरेका मरेकै छन्। आफ्नो पनि त्यही हाल होला भन्ने त्रास। आत्महत्या गर्नेहरूको संख्या पनि ठूलै छ। धन्न मलाई चैँ अहिलेसम्म डिप्रेसन वा पागलपन सुरु भएको छैन र ज्युँदै छु। कसलाई के थाहा, भोलि के हुने हो!!

एकछिन छतमा टहलिएँ। पच्चीस पटक गन्ती गरेर पुसअप्स गरेँ। हिरिक्कै बनायो। यसो चारैतिर हेरेँ। घाँटी सफा गरेँ र देवेन्द्र बब्लुको `कसरी´ बोलको गीत जानि-नजानी गाएँ। तल्लो तलाबाट घरबेटि दाइ सुनिरहेका रहेछन्; जिस्क्याए-`ल भाइ ल! लकडाउन खुलेसि स्टुडियो गएरै रेकर्ड गराउनु पर्छ, मीठो छ स्वर।´ बुडाले कुन दिनको बदला लिए कुन्नि? मैले त केही अपत्यारिलो कुरो गर्या थिइनँ। यिनले पो किन गरे? नत्र त मेरो स्वर मीठो छैन, किन यसो भनेका होलान्? हुन त केही मानिसहरू काँडालाई पनि फूल देख्छन्। उनी पनि बहुत असल छन्, सायद त्यसैले मीठो लाग्यो होला कि! उनको कम्प्लिमेन्ट सुनेर म मुसुक्क हाँसे। हल्का लाज लाग्यो। त्यसैले त्यसपछि गाउन बन्द गरेँ।

जेठको महिना भए पनि चिसो हावा चलिरहेको छ। केहीबेर हावासँगै उड्न पाए पनि हुने...! तर कसरी? एकछिन टहलिएँ, टोलाएँ र पुनः ओर्लिएँ आफ्नै फ्ल्याटमा।

अब डिनर खाने काम बाँकी रह्यो। अमलेट बनाएँ, कफी बनाएँ। फ्रिजबाट दुईओटा गाँजर झिकेँ, तासतुस/काटकुट पारेँ। र डाइनिङ टेबलमा बसेँ। कस्तो शून्य समय! एक्लै चपाइरहँदा त आफ्नै दातको आवाज पनि कंकालहरू एक-अर्कासँग कुस्ती खेल्दै छन् कि जस्तै सुनिने रहेछ- ट्वाक्ल्याक-टुक्लुक/कर्याक-कुरुक!

अमलेटको पहेँलो भाग खाइनँ- आजकल रीस अलि बढि नै उठ्छ, प्रेसर बढ्यो कि भनेर। आफ्नो चिन्ता, अरुको चिन्ता,  देशको चिन्ता। दिमागले पनि कतितिर सोचोस्, कसरी धानोस्? धन्न कफी छ र सुर्का लगाउँछु, लामो सास तान्छु र मन थाम्ने कोशिस गर्छु। अख्खा...! झन्डै गाँजर सर्केको। मन भुलाउने बाटोहरू पनि अलि गतिला भेटिनु नि! जाबो गाँजर सर्केको कुरामा नि चिन्तन गरेर बस्नु पर्या छ।

बाथरुम गएँ, ब्रस गरेँ। अब बेडरुम छिर्छु, ल्यापटप निकाल्छु र ओर्ड फाइल खोल्छु। आज त मैले जसरी पनि लेख्नु छ एउटा कथा। यस कथाको अवधारणा फुरेको निकै दिन भइसक्यो, लेख्न अल्छी मानिरहेको छु। लकडाउनमा घरभित्रै बस्नु परेकोमा हरबखत गुनासो गरिरहने मलाई लेख्न त केही र कसैले रोकेको छैन त! झन मौका जुराइदिएको छ सरकारले। मान्छेको जातै यस्तै, गुनासो नगरी खाएकै नपच्ने। लौ त! अब गन्थन बन्द गरौँ र सुरु गरौँ कथा- `शरणार्थी!´

कथा- `भालोबासा´

©सुमन भट्टराई।

केही समय पहिलेको कुरा हो- व्यवस्थापन संकायमा स्नातक गर्दै गरेको म ठमेलको एउटा होटलमा रिसेप्सनिष्टको रुपमा नोकरी पनि गर्थेँ। बिहानी सिफ्टको कलेज अटेन्ड गर्न सहज हुने गरी होटलमा रात्रीकालिन ड्युटी मिलाएको थिएँ। रातीको ड्युटी सकेर बिहानै कलेज जान्थेँ, र कलेज सकिने बित्तिकै हतार हतार गर्दै अस्पताल पुग्थेँ। दिनभर अस्पतालमा रहन्थेँ र साँझमा फेरि होटल जान्थेँ।

लगभग बिहानको एघार बजेको थियो। क्लास सकिएपछि कलेजबाट निस्किएर अस्पतालतिर लागेँ। सदा झैँ ऊ मेरै प्रतीक्षा गरिरहेकी थिई। म पुग्ने बित्तिकै मुसुक्क हाँसी, तर मुहार खासै उज्यालो थिएन। रुन्चे नै थियो। शैयामा सुतिरहेकी उसको नजिकै गएँ र हग गरेँ। बल्ल अलि उज्यालियो उसको अनुहार।

उसलाई राइस मन नपर्ने; अलिकति पनि खान सक्दिन थिई। त्यसैले लन्चमा रोटी र दालफ्राई खुवाएँ। उसको शैया छेवैको कुरुवा टुलमा बसेर होमवर्क गर्दा गर्दै मलाई निन्द्राले झप्प छोप्यो। केही घण्टा उसकै शैयामा टाउको राखेर निदाएँ।

४ बज्न लाग्दा नर्स आईन् र ब्युँझाईन्, "उहाँलाई अौषधि दिने बेला भो, खाजा खुवाउनु भयो?"

"सरी डक्टर, म निदाएछु। एकछिनमा आउनुस् न है? म उसलाई केही खुवाइहाल्छु।"

"खाजा के ल्याउँ, आश्मा?" उसलाई सोधेँ।

"जे ल्याए पनि हुन्छ, आलोक!" ऊ सुस्तरी बोली।

"के खान मन छ, भन त! मैले आज तलब लिएको दिन; मन लागेको खाने कुरा भन, म लिएर आउँछु।"

मेरो पहिलो महिनाको तलब आएको थियो त्यस दिन। उसको उपचारमा सहज होला भनेर नै मैले नोकरी गर्न थालेको थिएँ। यो नोकरी मैले हस्पिटालिटी सेक्टरमै काम गर्दै आएका गाउँकै एकजना दाईलाई अनुरोध गरेर बल्लतल्ल पाएको थिएँ।

खान बस्न त बुवा आमाले पठाएको पैसाले नै पुग्थ्यो मलाई। हाम्रो प्रेमको बारेमा उहाँहरूलाई मैले थाहा दिएको थिइनँ। र नोकरी गर्न थालेको कुरा पनि भनेको थिइनँ। यो कुरा उहाँहरूलाई भन्यो भने कि त `पढाइ बिग्रिन्छ नोकरी नगर´ भन्नुहोला कि चैँ पैसा पठाउनै छोड्नुहोला भन्ने डर थियो। तर यस्तो म कदापि चाहन्नथेँ किनकी नोकरी नगरी उहाँहरूले पठाएको पैसाले मात्रै खान बस्न सहित उसको उपचार सम्भव हुने थिएन।

"कति गर्छौँ आलोक तिमी मेरो लागि? अब म कहिल्यै ठिक हुँदिन। छोडिदेऊ मलाई।" उसले पिलिक्क आँसु झारी।

केही महिना अघि आएको महाभूकम्पमा परि उसको बुवा, आमा र भाइ सबैको ज्यान गएको थियो। ऊ भने धन्न-धन्नले बाँची। मेरुदण्डको तल्लो भागमा गहिरो चोट भएका कारण उसको शरीरका धेरै अङ्गहरू नचल्ने भएका थिए, जसकारण उसलाई प्यारालाइसिस भएको थियो। ठिक गर्न सकिने केही सम्भावना भएको भन्दै डक्टरहरूले उसलाई एक वर्षसम्म अस्पतालमै राख्न सुझाएका थिए। विचरीलाई कस्तो लेखेको रहेछ, कति कमजोर भएकी थिई। उसको यो हाल भएकै कारण शारीरिक रुपमा ऊ फुर्सदमा थिई; तर यस किसिमको फुर्सदमा मान्छेको मन र दिमाग भने एकदम अस्थिर र व्यस्त हुने रहेछ। सायद त्यसैले उसले `मलाई छोडिदेऊ´ भनेकी होली।

उसले यस्तो भनेको सुन्नै नसकेर थोरै आक्रोशित हुँदै मैले भनेँ, "तिमीलाई छोड्न सक्ने भए अहिलेसम्म म यो सब गरिरहन्थेँ? आइन्दा मेरो अगाडि यस्तो शब्द झुक्किएर पनि नबोल्नू!"

तलब थापेर सन्तोषपूर्ण अनुहार लिएर अस्पताल पुगेको मलाई उसले एकैछिनमा भावुक बनाई।

पुन: सम्हालिँदै "भन न, के खान मन छ?"भनेर सोधेँ।

"खान मन त पिज्जा छ तर धेरै पैसा खर्च हुन्छ; जाऊ- चिया र ब्रेड लिएर आऊ।"

"हुन्छ।" भनेर त्यहाँबाट निस्किएँ र पिज्जा नै लिएर आएँ। `महिनामा कमसेकम एक पटक त मन लागेको कुरा खान दिन सकूँ।´ सुरुमा त `किन ल्याउनुपर्थ्यो´ भनी तर एकैछिनमा खुसीले पुलकित भई र मीठो मानेर खाई।

मैले पनि आफ्नो भोकाएको पेट ऊसँगै भरि पारेँ।

यसरी हरेक प्रेम जोडीको डेटिङ स्पट बार हुँदैन, गेष्ट हाउस वा रुफटप रेष्टुरेन्ट पनि नहुन सक्छ। कसैको प्रेम साटासाट गर्ने स्थान त अस्पताल पनि हुनसक्छ।

.......

एकदिन म सैलुनमा थिएँ। आफ्नो कपाल कटाउने पालो कुरेर कान्तिपुरको हेडलाईनतिर चाहार्दै थिएँ। म भन्दा अगाडि एउटा १३/१४ वर्षको भाइ आधा कपाल काटिएको अवस्थामा थियो। त्यसैबीच कैँची चलाइरहेका हजाम दाइ कैँची फ्यालेर उफ्रिँदै सैलुन बाहिर निस्किए र भाग्न थाले। आधा टाउको मुडुलै लिएर त्यो भाइ पनि हजामकै पछिपछि दगुर्यो। आरामदायी कुर्सीमा बसिरहेको हुनाले सुरुमा त मैले केही मेसो पाईँन। र पनि के भएछ भन्ने कौतुहलताका साथ उनीहरुकै पछि पछि दगुरेँ।

ठ्याक्कै सैलुन अगाडिको सडकमा पुग्दा नपुग्दै सडक जुरुक्क उचालियो। बल्ल पो थाहा भयो- भूकम्प आएको रहेछ। एकैछिनमा यसले भयानक रुप लियो। अचेतनमै अगाडिको बिजुलीको पोल समात्न पुगेछु, धन्न करेन्ट त आएको थिएन। त्यसलाई पक्रिरहनु एकदम खतरापूर्ण भने अवस्य थियो। र पनि त्यहाँबाट भाग्न सकिनँ किनकी हात छोड्ने बित्तिकै म सडकमा पछारिने थिएँ। छैउमै लुखुरे पिल्लरको भरमा उभिएको प्रतीक्षालय थियो, जुन अहिले भर्खरै भाचिउँला जसरी हल्लिरहेको थियो। वरिपरिका भवनहरू पनि मेरै टाउको माथि खसुँला जसरी सडक वारिपारी पिङ खेलिरहेका थिए।

उता सैलुनका दाइ सडकमै पछारिएछन्, उनको टाउकोबाट रगत बगिरहेको थियो। हुन सक्छ उनी बेहोस भएका थिए र सायद मृत नै। हल्लिन अलिक कम भएपछि म खुला मैदानतिर भागेँ। यस्तो बेला आफ्नो भन्दा बढि अरुको माया नलाग्दो रहेछ र आफूभन्दा सिवाय अरुमाथि ध्यान पनि नजाँदो रहेछ। जीवनमा पहिलो पटक यति ठूलो भूकम्प महसुस गर्दैँ थिएँ र आँफै अगाडि त्यस्तो अवस्थामा ढलिरहेको अर्को व्यक्ति यानिकी हजाम दाईको पुरै बेवास्ता गर्दै भागिरहेको थिएँ। अरु बेला त यति स्वार्थी म कहिल्यै थिइनँ। कहिलेकाहीँ परिस्थितिले पनि मान्छेलाई निर्दयी बन्न बाध्य पार्दो रहेछ।

सामाखुसी बस्ने म त जसोतसो बाँचेँ। उता टोखा बस्दै आएकी आश्माको हालत कस्तो होला? कम्पन कम हुने बित्तिकै सम्झिएको पहिलो अन्तरव्यक्ति ऊ नै थिई। मोबाइल निकालेँ र फोन गर्न खोजेँ। नेटवर्क काटिएको रहेछ। बुबाआमालाई कस्तो होला? यादहरुको तालिकामा दोस्रो स्थानमा उपस्थित भएका पात्रहरू।

निकैबेरसम्म कतै सम्पर्क हुन नसकेपछि हतासिँदै म टोखातिर लागेँ। ठाउँठाउँमा रोडै छेकिने गरि घरहरू भत्किएका, बिजुलीका पोलहरू ढलेका तथा तारहरू चुट्टिएका दृश्यले मन झनै अतालियो। मानिसहरूको भिडभाड सडक तथा खालि स्थानतिर कोलाहलपूर्ण थियो। यद्यपि यी सबै दृश्यहरू भन्दा मलाई उसको अवस्थाबारेको चिन्ताले बढि तानिरहेको थियो।

उसको घर अगाडि के पुगेको मात्रै थिएँ, मेरो होसहवास उड्यो। थुचुक्क बस्न पुगेछु। उसको घर पूर्ण रुपमा भत्किएको थियो। त्यसैक्षण मेरा हालगोडा लल्याक लुलुक भए। जसोतसो उठेर नजिकै गएँ। सामान्य घरमा सस्तो भाडामा बस्दै आएकी ऊ मूल ढोकामा कम्मर भन्दा तल थिचिएको र माथि रगताम्मे अवस्थामा ढलिरहेकी थिई।

त्यहाँ नजिकै कोही देखिँदैन थिए। अलिक पर खुला चौरमा मान्छेहरूको ठूलै झुण्ड देखेपछि म त्यतातिर लागेँ र गुहार मागेँ। एकजना अधबैंसे दाइ सहयोग गर्न राजी हुनुभयो, र आफ्नो बाईक लिएर आउनुभयो। इँट्टा र सिमेन्टले थिचिएको अवस्थाबाट उसलाई जसतसो निकाल्यौँ। कम्मरभन्दा तल कच्याककुचुक कुच्चिएर हेरि नसक्नु थियो। उचालेर बाइकको बिचमा राख्यौँ र हतारिँदै टिचिङ हस्पिटल पुर्यायौँ। भोलिपल्ट बिहान मात्रै उसको होस आयो। अघिल्तिर मलाई देखेर थोरै भए पनि ढुक्क भई।

मोबाइलले नेटवर्क देखाउने बित्तिकै घरमा फोन गरेँ। भूकम्पको केन्द्रविन्दु धेरै टाढा भएकाले गाउँतिर धन्न खासै असर परेनछ। बुवा आमा सबै ठिकै हुनुहुँदो रहेछ। अहिले सम्म मेरै चिन्तामा छट्पटाइरहनु भएको थियो रे।

उता उसको परिवारको अवस्था चैँ कस्तो होला? गोर्खा घर भएकी ऊ होस आएदेखि नै परिवार सम्झेर आत्तिन थाली। उसको मोबाइल मागेँ र उसको बुवाको नम्बरमा फोन गर्न खोजेँ तर लागेन। `गाउँकि छिमेकी दिदिको नम्बरमा फोन गरेर बुझ्नु त´ भनेर उसले नै सुझाए पछि मैले उनको नम्बर डायल गरेँ। उनी बोल्नै सकिनन्। रुँदै `सबै बर्बाद भो बाबू, सबै सकियो´ भनिन्।

मैले उनीसँग लाउड स्पिकर गरेरै बोलिरहेको हुनाले आश्मा उनीसँगको सबै फोनबार्ता आँफै पनि सुनिरहेकि थिई। यसरी उसले उसका बुवा, आमा र भाई सबैलाई गुमाई। ऊ यति रोई; सायद साथमा म थिइनँ भने रोएरै मर्थी होला। अब उसको न घर बच्यो, न त परिवार नै। मलाई लाग्यो- अब केवल म मात्रै बाँकी रहेँ उसको आशाको दीयो।

.......

अनि अघि ऊ भन्दै थिई कि `म ठिक हुँदिन, मलाई छोडेर जाऊ।´ म चैँ के उसलाई छोडेर ठिकठाक रहन सकुँला?

यसरी नै दिनचर्या चलिरहेको थियो। लगभग एक वर्ष भयो, उसको डिस्चार्ज हुने दिन पनि नजिकिँदै आयो। अस्पतालबाट मुक्ति पाउन लाग्दा खुसी हुनु त पर्ने थियो तर अौषधि, थेरापी र उपचारका अनेक तरिकाहरू अपनाए पनि उसको स्वास्थ्यमा खासै सुधार आउन नसकेकाले मनमा चिसो बाँकी नै रह्यो। उसको शारीरिक अपाङ्गता जीवनभर रहने भयो। `बिचरीको मनमा यतिबेला के बितिरहेको होला!´

उसले डिस्चार्ज हुने दिन फेरि भनेकी थिई, "मलाई कतै मान्छेको भिडभाड बढि हुने सडक किनारामा लगेर छाडिदेऊ, आलोक! जतिञ्जेल बाँच्छु, मागेर खाउँला।"

म एकदम रिसाएँ, "बारम्बार एउटै कुरा कति गर्छौ? त्यसरी छोड्ने भए यत्रो वर्ष दिनसम्म तिमीलाई रुँगेर बस्थेँ? चाहिने नचाहिने कुरा नगर।"

"म तिम्रो बोझ कतिञ्जेल बनौँ त नि, भन त?" ऊ रुन्चे अनुहार लगाउँदै फेरि बोली।

मन एकाएक कुँडियो। सम्हालिन खोज्दै भनेँ, "मेरो कोठा छ त, त्यहीँ बसौँला जसो तसो। सँगै बाँचौँला आधा-आधा। म तिम्रो साथमै छु, आस्मा। जसरी चल्छ, चलाउँदै लगौँला। मलाई विश्वास गर आश्मा, आई विल नेभर लेट यु डाउन। म तिम्रो साथ कहिल्यै छोड्ने छैन। तिमीलाई थाहा छ नि, म आफूभन्दा बढि तिमीलाई माया गर्ने भएको छु।"

प्रेमले यही त खोज्दो रहेछ, सच्चा मन भएको सहयात्री। उसको लागि म र मेरो लागि ऊ। हुनसक्छ- एकअर्काकै लागि हाम्रो जन्म भएको थियो। सायद त्यसैले ऊदेखि छुट्टिएर टाढिने त मैले कल्पना नै गर्न सकिनँ।

त्यसपछि फेरि कहिल्यै झगडा गरेनौँ, सकेसम्म एक अर्काको दिल दुखाएनौँ। उसलाई ह्विल चियरमा राखेर बेला बेला म सहर घुमाउँथेँ। शिरीषको फूलको सुगन्ध मन पराउने ऊ खालि शिरीषकै शितलता खोज्थी। बेला बेला म आफ्नै अंगालोलाई शिरीष बनाइदिन्थेँ। ऊ ठुस्किन्थी र एकैछिनमा फेरि मुस्कुराइहाल्थी। आफ्नै दिलसम्म पुग्न सके खुसी भेटिने रहेछ। अन्त टाढा कहाँ जानू पर्ने रहेछ र खोज्न!

........

बुवा आमाले भूकम्पको बेला पशुपतिनाथसँग भाकल गर्नु भएको थियो रे `हाम्रो छोरालाई बचाइदेऊ प्रभू´ भनेर। दर्शन गर्न काठमाडौँ आउनुभयो। मेरो कोठामा उसलाई देखेर एकछिन त अलमल्ल पनि पर्नु भयो। सबै बेलिबिस्तार लगाए पछि "हामीलाई तिमीमाथि कुनै गुनासो छैन बाबु, यस्तो धर्मात्मा छोरो जन्माएका रहेछौँ, हामीलाई तिमी प्रति गर्व छ।" भन्नू भयो र भावुक हुँदै आमाले आश्माको निधारमा मुसार्नु भयो। बुवाले उसको शिरमा हात राखेर स्वास्थ्य लाभको कामना गर्नु भयो। उसको `बुवाआमाको स्वर्गमा बास होस्´ भनेर प्रार्थना पनि गर्नुभयो।

उहाँहरू काठमाडौँ आउनु भएकै मौका पारेर आश्मा र मैले बिहे गर्यौँ। चारै जनाले बिहानै नुहायौँ, केही सामान्य बिहे सरदाम ठिक पार्यौँ र गुहेश्वरी मन्दिर गयौँ। उसलाई ह्विल चियरमै राखेर मन्दिरको सात फेरो लगाएर सात जुनी सँगै जिउने कसम खाएँ मैले। हाम्रो जीवनको सबैभन्दा सम्झन लायक दिनहरूमध्ये एकदिन यो पनि बन्यो।

बुबाआमालाई पनि बुढेसकालले गलाउँदै लगेको र स्वास्थ्य पनि खराब बन्दै गएका कारण दुर्गम गाउँमा जीवनयापन गर्न त्यति सहज नहोला भनेर गाउँ फर्किनँ दिएनौँ। आजकल हामी सबै सँगै छौँ, एकदम खुसी छौँ।

आश्मा पनि अब त बानी परेकी छे। दुःखी कम र खुसी ज्यादा हुन थालेकी छे। म उसको जीवनसाथी र मेरा बुवा आमा उसका पनि बुबा आमा हुनुभएको छ। उसको हेरचाहमा आमा खटिरहनु हुन्छ। ऊ ह्विल चियरमै यताउता गर्छे। भूकम्पपछि रोकिएको उसको पढाइले फेरि निरन्तरता पाएको छ। खालि समयमा भने प्रेमिल उपन्यासहरू पढ्छे। एकदिन उसले ड्यानियल स्टीलको `पालोमिनो´ पढ्दै गर्दा मलाई भनेकी थिई, "यस उपन्यासको प्रमुख पात्र मलाई ठ्याक्कै तिमी जस्तै लाग्यो।" सक्दो माया दिएर हरबखत ऊ मलाई मख्ख पार्न खोज्छे।

अब मेरो पढाइ सकिइसकेको छ। अहिले म त्यसै होटलको म्यानेजर भएको छु। भगवानको कृपाले सबै ठिकठाकै चलिरहेको छ। ऊ मलाई श्रीमान कम र मित्र ज्यादा ठान्छे।

"आमी तोमाके भालोबासी, सामी!"
"आमी तोमाके आरो भालोबासी, स्त्री!!"

अहिले भर्खरै उसले मलाई बंगाली भाषामा `म तिमीलाई प्रेम गर्छु, बुडा´ भनी। मैले पनि `म तिमीलाई झन धेरै प्रेम गर्छु, बुडी´ भनिदिएँ। एकअर्का प्रति प्रेम दाखिला गर्न हामी अरुभन्दा बंगाली भाषा बढि प्रयोग गर्छौँ। कारण- बंगाली उसको फेबरेट भाषा। उसको फेवरेट भएपछि मेरो पनि फेवरेट। अनि ठट्टा र प्रेम संगै मिसाएर बोल्दा बंगाली भन्दा मीठो अरु कुनै भाषा सुनिन्छ र? हा...हा...हा यसबारे हामीलाई खासै जानकारी छैन।

खोज्यो भने चित्त बुझाउन र खुसी हुन प्रशस्तै बाटोहरू भेट्न सकिने रहेछ। यत्ति हो- उसलाई जस्तो अरू कसैलाई नपरोस्। परिहाले पनि भगवानले सबैलाई उसलाई जस्तै सासू ससुरा र श्रीमान जुराइदिउन्।

(यस कथाको वाचन सुन्नका लागि तलको लिङ्कमा क्लिक गर्नुहोला।)

https://www.youtube.com/watch?v=9XMCh0JMiHg&t=16s

                                                                              .......समाप्त.......

कथा- "चमेली"

"चमेली, तिमी त मनग्गे मोटी पो भइछ्यौ?"

"आजकल खानेकुरामा फेरबदल भएको छ, भाउजु।"

"पेट पनि निकै ठूलो पो देख्छु त!"

अब भने चमेलीको बोली घाँटीभन्दा तलै अड्कियो। माथि निस्किएन। उसलाई आपतै पर्यो।

तृष्णा भाउजुका प्रश्नहरू अक्सर तीखो र रुखो नै हुने गर्थे। आफू धर्म-संस्कारमा बसेको मान्छेले संस्कार मिच्नेलाई घृणा त गर्ने नै भयो। सकेसम्म मिच्न नैँ दिँदैन। यही एउटा कारण थियो जसले गर्दा तृष्णा भाउजुको तीरले यस पटक चमेलीलाई घोच्यो।

चमेली `के गरूँ, कसो गरूँ र कहाँ भागूँ´ भन्ने जटिल परिस्थितिमा गुज्रिरहेको बेला तृष्णा भाउजू फेरि खन्निइन्,"के तिमीलाई पनि बकाइनोसम्म पुग्ने रहर छ?" गाउँको फेदीको बकाइनोमा हालसम्म एघार जना पासो लागिसकेका थिए। र झुण्डिनेहरू मध्ये अधिकांश अविवाहित गर्भवतीहरू थिए। `बाह्रौँ बहादुर कतै चमेली नै त हुने हैन?´

"कुरा के भने नि भाउजू…"

चमेलीको कुरा बीचैमा काट्दै तृष्णा भाउजू बोलिन्,"`ग्याष्ट्रिक भयो, मैदाको सेल खाएर पेट ढाडियो, आज खानामा चिल्लो बढि भएर´ जस्ता बकम्फुसे कुराहरू मसामू चल्दैन, चमेली!" उनी चर्किँदै गइन्,"पुरै गाउँ हल्लाले गनाउनु अघि कुरोलाई टुङ्गो लगाइसक्नु पर्छ। को हो त्यो राक्षस? हामीलाई भन, हामी आमा समूहका महिलाहरू मिलेर ठिक पार्छौँ। कि मिलेमतोमै भा'को हो सब? हो भने पोइल गैजाऊ!"

चमेलीको मुख थर्थराई मात्रै रह्यो, केही आवाज निस्किएन। बरू आँखाबाट आँशुको लर्कोले जमिनतिरको यात्रा तय गर्यो।

"सधैँ शक्तिहीन भनेर त्यसै हेप्दैनन् पुरुषले हामीलाई! प्रतिरोध/प्रतिरक्षा गर्न सक्ने सामर्थ्य थिएन तिमीमा? थुक्क, लाचार केटी! सन्नीमा बजाएर भाग्न सकेनौ?" सायद चमेलीको आँशुको भाषा बुझिन् भाउजुले, "भन्छौ कि त्यस पापीलाई हामी नै पत्ता लगाऊँ?"

अन्तिममा चमेलीको सानो स्वर काँप्दै निस्कियो, "भिनाजु…"

"तिम्रा पाँच वटा भिनाजु छन्; कुन चाहिँ?"

"काइँलो… भिनाजु…"

"ए… त्यसो पो? ठिक छ, अहिले घर जाऊ, बाँकी कुरा साँझ समूह भेलामा राखौली!"

"प्लिज भाउजू, म हजुरसामू हात जोड्छु, बरु हजुरको खुट्टा समाउँछु। यो कुरा बाहिर नलगिदिनू!"

"अनि त्यो पेटलाई चैँ के गर्छेस्?" अहिले त भाउजुले तँ  भनेरै गाली गरिन्।

"जेसुकै गरूँ, तर प्लि…ज यो कुरा कसैलाई नभनिदिनु्स्, मलाई त्यसले मार्छ! `कसैलाई भनिस् भने मारेर फ्याँकिदिन्छु´ भनेको छ।"

"अनि के कसैलाई नभने चैँ तँ बाँच्छेस्? गाउँका अन्य आत्महत्याका घटनाहरू भुलेका छैनौँ हामीले। यो कुरा गोप्य राख्न खोज्यो भने त्यो भन्दा गतिलो गन्तव्य भेट्दैनौ चमेली तिमीले। हामी महिलाहरू मिलेर तिमीलाई न्याय दिलाउने कोशिस गर्नेछौँ। चिन्ता नगर अब!"

पानी पँधेराको उनीहरूको कुराकानी यसरी टुङ्गियो।

………

आमा समूहकी अध्यक्ष तृष्णा श्रेष्ठले त्यसै साँझ समूह भेला डाकिन्। महिलाहरूको लर्को चमेलीको घरतिर तेर्सियो। त्यहाँ पुग्दा चमेली घरमा नभएको कुरा उनकी आमाले बताइन्। `कहाँ गइन्´ भनेर सोध्दा टिमुर्किएको आवाजमा `था'छैन´ भन्ने जवाफ दिइन्।

चमेलीकि आमाको अनुहारमा इमान्दारिताको संकेत थिएन, जुन सायद तृष्णा भाउजुले थाहा पाइन्। उनले समूह सदस्य रेस्मा गुरुङलाई अह्राइन्,"जाऊ त रेस्मा, माथि बुइगलमा गएर हेर!"

चमेलीकी आमाले बुरुक्क उफ्रेर चर्किँदै भनिन्, "मेरो छोरीको बारेमा तिमीहरूलाई के को चासो? यत्रो चिन्ता किन? मेरी छोरीले जेसुकै गरोस्, मरोस् कि बाँचोस्! तिमीहरूलाई के को मतलब?"

यतिञ्जेल चमेलीका बाउ केही बोलेका थिएनन्। पुर्पुरोमा हात लगाएर आँगनको डिलमा टुक्रुक्क बसिरहेका थिए। उनको घरमा उनको भन्दा उनकी श्रीमतीको हैकम ज्यादा चल्थ्यो। सबै कुरामा त चुपचाप साथ दिएकै थिए; तर अहिले भने उनलाई आफ्नी श्रीमतीले छोरीको बारेमा समाजलाई सहयोग गर्न नदिएको पटक्कै चित्त बुझेन। भर्याङमा अड्को थापेर बसिरहेकी श्रीमतीलाई हुत्याउँदै पन्छाएर उनी बुइगलतिर उक्लिए। श्रीमती कराउन छोडेकै थिइनन्। यद्यपि त्यसको प्रवाह नै नगरी उनी बुइगल पुगे र चमेलीलाई हातमा समातेर जबर्जस्ति तान्दै लिएर आए।

समूहमा छलफल/परामर्श सुरु भयो। तृष्णा भाउजू बोलिन्, "घटनाको प्रकृति र विवरण नबुझी हामी निष्कर्षमा पुग्न सक्दैनौँ। त्यस पल के भएको थियो, चमेली? समूहसमक्ष सबै बताऊ।"

एकछिन त चमेलीलाई घबराहट भयो। ऊ अकमकाई। मौन बसेर आँसु खसालिरही। फेरि झर्केर तृष्णा भाउजुले "चमेली!" भनेपछि कहाँबाट चमेलीमा साहस र बिद्रोह उत्पन्न भयो; नाक र आँखा पुछी र स्याँक्क गरी। "थुइय्या!" भन्दै जमिनमा थुकी र आफ्नै गालामा जोडसँग एक झापड हिर्काई।

त्यसपछिको उसको बोली जस्ताको त्यस्तै-

"कुरा लगभग साँढे पाँच महिना अगाडिको हो। तीजमा दिदिलाई लिन भनेर दर खाने भन्दा ठिक दुई दिन अगाडि म उहाँको घर गएको थिएँ। त्यसदिन साँझमा पुग्ने र भोलिपल्ट बिहानै दिदिलाई लिएर फर्किने मेरो योजना थियो। उहाँको घर पुगेर साँझको खाना खाइसकेपछि म मलाई देखाइएको सुत्ने कोठामा गएँ र सुतेँ। दिनभरि हिडेको थकानले होला एकछिनमै भुसुक्क निदाएछु। पिसाबले च्यापेकाले म आधारातमा ब्युँझिएँ। उठेँ र चर्पी गएँ। चर्पी घरबाट २५/३० मिटरको दुरीमा खोल्सातिर थियो। चर्पीबाट के निस्केको मात्रै थिएँ, अगाडि भिनाजु भनाउँदो उभिइरहेको रहेछ। सुरुमा त उसलाई पनि चर्पी लागेर आएको होला भन्ने सोचेँ। तर कुरा अर्कै रहेछ। मेरो बाटो छेक्यो र हात ट्याप्प समात्यो। म झसङ्ग भएँ। हात झट्कारेर खुस्काउन खोजेँ तर सकिनँ। भाग्ने प्रयास पनि सफल हुन सकेन। उसले मलाई चर्पीतिरै ठेल्यो र आफू पनि भित्र पसेर चुक्कुल लगायो। अहिलेसम्ममा उसले पछाडिबाट मेरो शरीर समात्न भ्याइसकेको थियो। म चिच्याउन खोजेँ। मेरो मुख उसको हत्केलाले जोडसँग टाल्यो र `धेरै कराइस् भने यहीँ घाँटी थिचेर मारिदिन्छु´ भन्यो। मैले सोचेभन्दा बलियो भएकै कारण मैले उसको पकड खुस्काउनै सकिनँ। उसको पञ्जाबाट म फुत्किनै सकिनँ। म एकदम आत्तिएँ तर निरीह हुँदै सबै स्विकार्नुको बिकल्प रहेन। उसले मेरो इज्जत लुट्यो। निधारको पसिना पुछ्यो र त्यहाँबाट निस्किने बेला भन्यो, `यो कुरा कसैलाई भनिस् मात्रै भने म तँलाई बाँकी राख्दिनँ!" सही नसक्नु पीडाका बाबजुत पनि म जसोतसो ओछ्यानमा पुगेँ र ढलेँ। अनेक सम्झेर बाँकी अन्धकार कटाएँ। सुनेको थिएँ पहिलो सम्पर्कमै बच्चा बस्दैन। जे हुन त भैगयो, अब अर्को पटक आफूमाथि फेरि यस्तै दुर्घटना घट्न दिन्न भन्ने सोचेर चित्त बुझाउन खोजेँ। चुप रहन खोजेँ। तर मेरो महिनाबारी हुने बेला बितिसक्दा समेत मलाई महिनाबारी भएन, पेट बढ्न थाल्यो। आज तृष्णा भाउजुको आश्वासन नपाएको भए सायद म बकाइनोसामू नै गुहार माग्न पुग्थेँ होला।" यति भनिसकेर चमेली डाँको छोडेर रोई।

केही बेरको चकमन्नता पछि समूहकी सचिब राधा मिश्रले सोधिन्, "तिम्रो भिनाजु भनाउँदोको घर कहाँ हो रे?"

"रेसमचौर," चमेली लामो सास तान्दै बोली। सायद उसलाई लागेको हुँदो हो, "अब न्याय अवस्य पाइन्छ।"

"ल ठिक छ! आवेशमा आएर गलत कदम नचाल्नू। अब तिम्रो साथमा हामी छौँ। ढुक्क हुनु- तिमीले न्याय र तिम्रो भिनाजुले जरुर सजाय पाउने छ। ल है त? पर्सिसम्म हामी केही गरिसक्छौँ।" यति भनेर समूहका महिलाहरू आफ्नो आफ्नो घर गए।

………

भोलिपल्ट बिहानै चमेलीका बुबा र भाइ रेसमचौर तिर लागे। यो सबै समूहको सल्लाह अनुसार नै भइरहेको थियो।

छोरीज्वाईँको घर पुगेपछि सामान्य सम्बोधनपश्चात चमेलीका बुबाले भने, "निको-पर्सि चमेलीको बिहे छ, हामी त हजुरहरूलाई निम्ता गर्न र लिन भनेर पो आएका।"

सुरुमा चमेलीको भिनाजु भनाउँदो केही अकमकाए पनि एकछिन खै के के सोचेर उसले निम्ता स्विकार गर्यो। भोलिपल्ट बिहानै उनीहरू गन्तव्यतिर प्रस्थान गरे।

ससुराली घर पुग्दा नपुग्दै अदृश्य रुपमा चारैतिर घेरा हालेर बसेका प्रहरीहरूले भिनाजु भनाउँदोलाई फन्दामा पारे। (यो सब चाँजोपाँजो समूहका महिलाहरूले दिउँसै मिलाइसकेका थिए। प्रहरीलाई रिपोर्ट लेखाउन र डाक्न उनीहरू नै गएका थिए।)

यसरी चमेलीलाई न्याय दिलाउने कोशिस गरियो। भिनाजुले १२ लाख क्षतिपूर्तिस्वरुप जरिवाना रकम चमेलीलाई तिर्नुपर्ने र ५ वर्ष जेल सजाय भोग्नुपर्ने भयो।

सायद सम्पतिवाल भएकाले उसले प्रहरीको नियन्त्रणमै रहेर पैसा जुटाउन सक्यो र चमेलीलाई तिर्यो। त्यसपछि उसको जेल बसाई सुरु भयो। यता चमेली केही हदसम्म राहत महसुस गर्न थाली। आमा समूहकै सल्लाह बमोजिम उसलाई उसका बाउआमाले राम्रो स्याहार गरे।

र केही महिना पछि म जन्मिएँ।

………

सायद आत्मग्लानी र तिरस्कारको भयले होला, चमेलीको भिनाजु अर्थात मेरो ठूलोबाउ उर्फ बाउले जेलबाट छुट्कारा पाएकै दिन आत्महत्या गरेछ।

केही दिनपछि ठूलीआमालाई पनि हजुरबुबाले आफ्नै घरमा लिएर आउनुभयो। उहाँ हरबखत टोलाइरहनु हुन्थ्यो। एक बिहान घाम निकै माथि आइसक्दासम्म उहाँ उठ्नु भएन। आमाले मलाई "रुपा! ठुलीआमा त अझैसम्म उठ्नु भएन। सञ्चो पो भएन कि? जा त हेर," भनेर पठाउनुभयो। मैले उहाँलाई कोठामा देखिनँ। त्यसपछि हामी सबैजनाले घरभरि खोज्यौँ। उहाँ घर वरपर कतै फेला पर्नु भएन।

हजुरबुबाको मनमा तीतो शंका उत्पन्न भयो। आँगनको डिलमा जानुभयो र तलतिर हेर्नुभयो। गाउँको फेदीको बकाइनोमा एउटा मानव आकृति झुण्डिरहेको देखिन्थ्यो। यो देखेर हजुरबुबा लल्याकलुलुक हुनुभयो। ठूलीआमा त पासो लाग्नुभएछ। परिवारमा एक व्यक्ति मतिभ्रष्ट हुँदा हाम्रो सारा परिवार तहसनहस भयो।

मेरी आमा भने यता त्यतिबिघ्न दु:खी देखिनु हुन्थेन। हुन त उहाँ मज्जाले रमाएर हाँसेको पनि मैले आजसम्म देखेको छैन। र पनि उहाँले ठूलीआमा मर्दा एकै थोपा आँसु झार्नु भएन। चुपचाप रहनु भयो। सायद समयले उहाँलाई थेत्तरो बनाएको थियो। मलाई यो पनि याद छ- भिनाजुसँगको अप्रिय दुर्घटनापछि आफ्नो जीवनभर उहाँले न त कुनै दिन कुनै पुरुषसँग बोल्नु भयो, न त हेर्नु नै भयो।

धन्न म चैँ उहाँको कोखबाट छोरी भएर जन्मिएँ!

©सुमन भट्टराई।

भ्यागुताहरू

भ्यागुताहरूका लागि कुवा नै समुन्द्र। सम्पूर्ण भूगोल नै कुवा हो। वल्लो छेउको भ्यागुतो `म ठूलो हूँ´ भन्छ। पल्लो छेउको भ्यागुतो पनि झुक्न चाहँदैन। कुनै दिन भ्यागुताहरूको दिलको कुवामा घाम लाग्यो भने ट्याप्याक्कै मिल्छन् पनि। फेरि यस्तो दिन पनि आउँछ, उनीहरूकै मनलोकको चट्याङले छुट्याउन खोज्छ उनीहरूलाई। टुक्रिन्छन्, छुट्छन्, तहसनहस हुन्छन्। वरिपरिका अरु ससाना माछाहरूलाई उनीहरूको उचाली-पछारी कुनै सर्कसको जादूभन्दा फरक लाग्दैन।

कथा- `भूत हुन्छ र?´

स्कुल पढ्ने बेलाको कुरा हो, म त्यस्तै १३/१४ वर्षको थिएँ। गाईवस्तु चराउन भनेर घरभन्दा निकै टाढा अँगेरी वन पुगेको थिएँ। झमक्कै साँझ परिसकेको भएपनि मीठो मुख लगाएर चर्दाचर्दैका गाई गोरुलाई घर तिर धपाउन मन नै मानेन। यसै त स्वतन्त्र डुलिहिड्न पाउनु पर्ने उनीहरूलाई  हामी बन्धक बनाएर अन्याय गरिरहेका हुन्छौँ/छौँ, त्यसमाथि अघाउँजी घाँस खान पनि दिएन भने त महापाप लाग्ला। यस्तै सोच्दासोच्दै अब त घाम डुबेको पनि निकैबेर हुन लाग्यो।

मैले जतिञ्जेल कुरे पनि आज उनीहरूको भोक मेटिएला जस्तो नलागेपछि उनीहरूलाई धपाएर घरतिर फर्काउन थालेँ। त्यो बाटो आउँदा जाँदा बाटैको पिठ्युमा एक्ले-वर पर्थ्यो, जुन डरलाग्दो भिरकै छेउमा उभिएको थियो। धेरै पहिले त्यही भिरबाट कथुरे शेर्पा लडेर मरेको थियो रे। गाउँलेहरू हामी केटाकेटीहरूलाई भन्थे-`साँझ परेपछि त्यतातिर एक्लैदोक्लै हिँड्ने नगर्नु, कथुरेको आत्माले तर्साउँछ।´ उनीहरूको अलौकिक आस्था थियो-`झुन्डिएर/डुबेर/लडेर मरेका मान्छेहरूको आत्मा सोही स्थान वरपर भूत बनेर भौतारिन्छ। रात परेपछि पनि अटेर गरेर कोही त्यता हिँडडुल गर्यो भने उसको सातो लिन्छ र बिरामी बनाउँछ; आँफैसँग लिएर जान पनि सक्छ।´ यस्तै अनेक डरलाग्दा कथनहरू सुनाउँथे गाउँलेहरू।

जब जब साँझ झनझन छिप्पिँदै गयो र म त्यही वरको छेउछाउ पुग्दै गएँ, मनमा डर बढ्दै जान थाल्यो। मुटुमा धड्कनले ढ्याङ्ग्रो ठोक्न थाल्यो। मलाई त्यो बाटो नहिँडी त भएकै थिएन, एक्ले-वर नकटी त भएकै थिएन। अन्त कतैबाट जाउँ भन्नलाई पनि अरु कुनै रास्ता थिएन। मनमनै यस्तो सोचेँ- `गाई देवीकी अवतार हुन्, गोरु परमेश्वर शिवजीका। यसकारण मलाई कथुरेको भुतले तर्साउने हिम्मत सायद गर्दैन।´ अनेक सम्झेर/कल्पेर मनलाई थुप्थुप्याउन त खोजेँ। तर पनि जतिजति वर नजिक हुँदै थियो, त्यति त्यति डर बढ्दै थियो।

एक्ले-वरको नजिकबाट के कटेको मात्रै थिएँ, धड्कनको ढ्याङ्ग्रो मुखबाटै निस्किउँला जस्तो गर्न थाल्यो। अन्तिममा हिँडिरहेको गाईको पुच्छर निमोठेँ र सबै गाईवस्तुलाई दगुराएँ। सातो नै जाला जस्तो भएपछि यस्तो बेला सकेसम्म दगुरेर भाग्नुको अर्को विकल्प नहुँदो रहेछ।

कथुरेको भुतबाट त कसोकसो गरेर फुत्किएँ। केहीबेर पछि फेरि अर्को भूतको अड्डा आइपुग्यो, जसलाई गाउँलेहरू भूते दह भन्थे। रात परेपछि त्यही दहछेउ खोलामा भौतारिने र नजिकैबाट खोला तर्नहरूलाई त्यहाँको भूत लाग्छ भन्ने गाउँलेहरूको सोचाइ थियो। परापूर्व कालमा सात जना दिदिबहिनी त्यही दहमा पौडी खेल्ने क्रममा डुबेर मरेका थिए रे। आजकाल रात परेपछि उनीहरू त्यहीँ उत्रेर नाच्छन् अरे। फेरि डरले थरथर कमायो मलाई। यसपटक भने यस्तो गरेँ- अन्तिममा हिँडेका दुई वटा गोरुलाई पछाडि पारेर आफू बिचमा घुसेँ। बल्ल अलि सुरक्षित महसुस भयो।(गाउँमा विभिन्न यस्ता ठाउँहरू छन् जहाँ कतै कोही अबिवाहित चेली पेट बोकेर झुन्डिएका छन्, त कतै लडेर वा डुबेर मान्छेहरू मरेका छन्।)

सास न बास भएर घर पुग्दै गर्दा लागिरहेको थियो आज मैले ढिलासम्म वस्तु चराएर गल्ति गरेँ। `उनीहरू पो भूतदेखि डराउँदैनन् , मलाई त डर लाग्छ नि!´

घरछेउ पुगेको मात्र थिएँ, घरभित्रबाट मान्छेहरू रोइरहेको आवाज आइरहेको सुनेँ। बुवा आँगनमै हुनुहुँदो रहेछ, आँसु पुछ्दै नजिक आउनुभयो र भन्नुभयो-"निकै ढिला गरिस् त, आलोक!" म घबराएँ तर केही बोलिनँ। गाईवस्तु बाँधे र धारामा गएर हातगोडा-मुख धोएँ। त्यसपछि दलानमा टेकेको मात्रै थिएँ मलाई गम्ल्याङ्गै अँगालो हालेर बुवा फेरि जोडजोडले रुन थाल्नुभयो। मैले केही कुरा बुझेको थिइनँ, त्यसैले निन्याउँरो हुँदै सोधे-"के भयो बुवा?"

उहाँको जवाफ एकछिन त मलाई पत्याउनै मुस्किल पर्यो। मानौँ मेरो टाउकोमाथि भर्खरै चट्याङ पर्यो र मेरो गिदी छरपस्ट बनाइदियो। फनफनी दिमाग घुम्न थाल्यो। उहाँले भन्नुभएको थियो-"आलोक! बेटा! काभ्रोको रुखबाट लडेर हजुरबुवा बित्नुभयो बाबू! आज तेरो हजुरबुबालाई घाँसले लग्यो छोरा! उब उहाँ हामीलाई सदाका लागि छोडेर जानुभयो।"

मैले आँफूलाई रोक्नै सकिनँ। दगुर्दै घरभित्र पसेँ। उहाँलाई भुइँमा सुताएर राखिएको थियो। आँखाहरू तलाउ बने र आँसु भरिएको पानी बन्यो, पोखिन थाल्यो, पोखिइरह्यो। केही बोल्न सकिनँ। हजुरबुवालाई अँगालेर चिच्याउन पनि सकिनँ। मम्मी छेउमै गजधम्म बसिरहनु भएको थियो- झरीपछिको शान्त तर धमिलो पोखरी जस्तो। उहाँका सुन्निएका आँखाले एकोहोरो हजुरबुवालाई हेरिरहेका थिए। छेउमा दाई, दिदि, काका, काकी, भाइ, बहिनी, सबैजना हजुरबुवालाई नै हेर्दै रोईरहेका थिए। तर हजुरबुवा भने रुनुभएको थिएन। उहाँ त रहस्यमय तरिकाले अन्तै कतै हेरिरहनु भएको थियो। उहाँको नजर हामी कसैको नजरसँग पनि मिलेको थिएन।

यसरी मलाई हदैसम्म प्यारो मान्ने र माया गर्ने हजुरबुवा बित्नुभयो। भन्नुहुन्थ्यो-"आलोक बेटा! तँ ठूलो मान्छे बनेस्, सदा झुक्नुपर्ने ठाउँमा झुकेस्, उठ्नु पर्ने ठाउँमा उठेस् है, बाबु?" सदा यस्तो आशिर्वाद दिएर नथाक्ने हजुरबुवाले आज सदाका लागि थकाइ मार्नुभयो।

सही समय त हैन तर यसैबीच मलाई झट्ट सम्झना भयो-`हजुरबुवा पनि कथुरे शेर्पा जसरी लडरै मर्नुभयो। यदि कथुरे भूत बनेकै हो भने के अब हजुरबुवा पनि भूत बन्नुहोला? के अब उहाँले हामीलाई तर्साउनु होला? उहाँ त झन घरै छेउको काभ्रोबाट खसेर मर्नुभएको हो! के अब हाम्रो घर मसानघाट बन्छ त उसोभए? अब के हामी उहाँको भुतदेखि तर्सेर/डराएर आफ्नै घर छोडी भाग्नु पर्यो? मनमा अनेक सवालहरू उब्जिए।

यसपटक त यो सब सोचिसक्दा समेत मेरो मनमा फिटिक्कै भय उत्पन्न भएन। डर/त्रास/ढुकढुकी केही बढेन।

न त हामी कहिल्यै घर छोडेर बसाइँ हिड्यौँ, न त कालान्तरमा हजुरबुबा भूत हुनुभयो, न त कसैलाई तर्साउनु नै भयो। गाउँमा न कोही सातो गएर बिरामी भयो, न त अँध्यारोमा हिँडेर कसैको होस नै गुम्यो। भुतका सबै किस्साहरू हावादारी रहेछन्/बकवास रहेछन् भन्ने कुरा मैले त्यतिबेला बल्ल बुझेँ जब हजुरबुवा भूत हुनु भएन, हजुरबुवा नै रहनु भयो सदासदा!!

-सुमन भट्टराई।

"स्वर्ग र देवीदेवता"

गाडीले धिकिर धिकिर गर्दै जसोतसो अन्तिम स्टेसनसम्म पुर्यायो। साँझ लगभग परिसकेको थियो। दसैंको आगमन करिबकरिब भैसकेको भएपनि झरी वर्षातले प्रकृतिलाई माया मार्न सकेकै थिएन। र हामीलाई घर पुग्न अझै कम्तिमा दुई घण्टा ठाडो ओरालो पैदल हिड्नु पर्ने थियो। यसै पनि साँझ पर्न लागेको र पहाडले हुस्सुको बाक्लो घुम्टो ओढिरहेको हुनाले झमक्कै भैसकेको थियो।

गाह्रो त के थियो भने- ओरालो जानू पर्ने, चिप्लो बाटो र जुकाको जगजगीले गर्दा यसै त्रसित हामी साथमा २०/३० किलोको झोला पनि बोकिरहेका थियौँ। अँध्यारो भैसक्यो। र अर्को आपत आइलाग्यो। झरी फेरि बर्सिन थाल्यो। मोबाईल नबालि हिड्न नसक्ने अवस्था आउँदै थियो र झरी! लु खा! अब मोबाइल पनि बिग्रिने भैगयो!

यात्रा रौनकमय बनाउने हेतुले दाईले माहोल तताउने शैलीको कविता वाचन गर्न थाल्नुभो-

`यो गोरेटो बाटो
नदीको रफ्तार जस्तो
जता बगाए पनि हुने
जता तेर्स्याए पनि मिल्ने।
कविको कलम जस्तो
जता बटारे पनि हुने,
जता घुमाए पनि हुने।
उक्लिन चाहे उक्लिन मिल्ने
ओर्लन चाहे ओर्लिन मिल्ने।´

एक वर्षपछि घरको आँगन टेक्ने अवसर र बुबा आमाको पाउ छुने चाहनाले हामी रमाउँदै हिँडिरहेका थियौँ। अप्ठ्यारोलाई `एडभेन्चर´मा बदलेर हिडिदिउँ न! मज्जा भैहाल्छ। अनि त रमाइलोको यात्रा सुरु भयो। साँघुरो बाटोका दायाँ र बायाँ पट्टि कराईरहेका किराहरूले पनि हाम्रै स्वागत गरेझैँ लाग्यो।

वर्षायामभरि झरीले हिर्काएर बाटोको सतहमा परेका खाल्डाखुल्डीको समेत प्रवाह नगरि लड्दै, घस्रिँदै, उफ्रिँदै हिडिरह्यौँ। अँ त! यात्रामा को को थियौँ भनेर भन्न त भसक्कै भुलेछु। दाजु-भाउजू, ६ वर्ष लाग्दै गरेकी भान्जी र म थियौँ। ठट्टा र हाँसो सँग आफ्नो गाउँको वासना पनि मिसिन थाल्यो। झुल्दै गरेका धानबारीका आली खोल्सीमा हाम्रो स्वागतका लागि खटिएका भ्यागुताहरूले पनि स्वातग गीत गाईरहेका थिए। आम्मै! कति रमाईलो।

त्यत्तिकैमा फेरि अर्को रमाईलो घटना घट्यो। म दुई चार पटक चिप्लिईसकेको थिएँ। पाचौँ पटक चिप्लिए पछि भने दाजुले कविता रच्न थाल्नुभयो।

"यो पहराको कसम-
मेरो कान्छोलाई
माटोले माया मार्न सकेन
लु हेर, पटक-पटक
काखमा बसाईरहेको।
ए कीरा-किरी!
ए भ्यागुता-भ्यागुती-
बजाओ बाजा
फेरि एकपटक!"

कति हाँस्नु! हा हा हा!!

मेरो भागमा बोझ अलिक बढी थियो- पिठ्युँमा ६५ लिटरवाला ट्रेकिङ झोला, एक हातमा भान्जी, अर्को हातमा उनको झोला। रपनि भारीको प्रवाह नगरी रमाउँदै अगाडि बढियो। अब त पुग्न लागि गईयो नि। लडेर उठ्न मात्रै भ्याएको के थिएँ-मम्मीको फोन आयो। "कहाँ आईपुग्यौ बाबू?" मैले स्याँस्याँकै स्वरमा भनेँ,"अब पुग्न लाग्यौँ, बुढिमाऊँ!" मम्मीले कठैको स्वरमा `कति गाह्रो भो नि आज!´ भन्नुमात्रै के भाथ्यो म पड्किएँ, "लु लु ठिक्क नपार्नु, आएसि सुनाउँला!"

फेरि एकलट हाँस्दा नहाँस्दै घर पुग्न लागिहालियो। कसो कसो झण्डै भान्जी पनि बोक्नु परेको। थाकेर हिँड्न सक्दिनँ भन्न थालेकी उनलाई खेल खेल्ने भन्दै काउन्ट डाउन दिँदै घर पुर्याएँ।



झोला के बिसाएको मात्र थिएँ, अनि पो थाहा भयो- काँध त लठ्ठै भएछ हात उठाउनसम्म नसक्ने गरि। निथ्रुक्क भिजेर पुगेका हामीले तातो नुनपानीमा गोडा डुबायौँ। आनन्द आयो। काँध भने मम्मीको हातको मसाज र तातो तेल नपाए सम्म तङ्ग्रिन सकेन।

यसरी यात्रा अति कठिन भए पनि गन्तव्य उत्कृष्ट भएका कारण दु:ख पनि दु:खजस्तो लागेन। हामी स्वर्ग पुग्यौँ र देवी-देवता हाम्रो अगाडि साक्षात उभिनुभएको थियो- बुबा र आमा!!

अन्तत: यो रोमान्चक यात्रा हामी त्यस दिन गर्दै थियौँ, जुन दिन मेरो जन्मदिन पर्थ्यो। असोज दस गते- मेरो चौबिसौँ बर्थ डे। बिहान पाँचै बजे हामी गाउँको यात्रामा निस्किदै थियौँ, राती बाह्रै बजे मेरो लागि दादा-भाउजुले केक काटिदिनु भयो।  केही केक खायौँ र केही आइसक्रीमको बक्समा प्याक गरेर ब्यागमा राख्यौँ ताकि घर पुगेर बुबा मम्मीलाई पनि खुवाउन सकूँ।

खुसी थिएँ, कोही आफ्ना हुनुहुन्छ जो मनदेखि आफ्नो महसुस गराउन सदा तत्पर रहुनुहुन्छ। यो सब माया, खयाल र हर कदममा दिनुभएको साथका लागि दादा-भाउजुप्रति सदा आभारी रहने छु।

यसरी हामी घर पुग्यौँ र म मेरा सृष्टिकर्ताहरूको चरणमा झुक्न पाएर मख्ख भएँ।

सायद यतिबिघ्न विशेष तरिकाले मैले मेरो जन्मदिन आजसम्म कहिल्यै मनाएको थिइनँ। जो कोही सबैभन्दा बढि खुसी सायद यसैबेला हुन्छ होला। जब उसले एक वर्ष पछि घर जाने अवसर पाओस् र त्यसैदिन उसको जन्मदिन परोस्। यति सुन्दर समय सायद अरु कुनै अवसर वा उपलब्धिमा पनि प्राप्त हुँदैन होला। म कति भाग्यमानी!! 😍😍

-सुमन भट्टराई।

कविता- "भोकको विद्रोह"

आफ्नै आङको झोलुङ्गोमा
छाउरा-छाउरी चल्ट्याङ-चुल्टुङ झुण्ड्याउँदै
एक कङ्गारू आमा गोडा लतार्दै
हिँडिरहेछु जीन्दगीको किनारै किनार,

बासस्थान पुग्न सके त बाँच्थेँ हुँला . . .

बाटो सबै सिमसार छैन,
बाटोमा जताततै सियाँल छैन,
कतै तातो मरुभूमी जस्तो,
कतै बर्खेभेलको खहरे जस्तो;

पिल्सिँदै-ताछिँदै लम्किरहेछु जसोतसो . . .

यही खाल्डोमा बसौँ, अभाव छ-
रोगबाट त बचुँला, भोकले छोड्दैन,
सिकारीको बन्दुकदेखि लुक्दै-भाग्दै,
जुनकिरीको उज्यालो पछ्याउँदै-

नसके पनि जानु छ, नसके पनि सक्नु छ . . .

बल्लतल्ल भेटेको छु खोला-
धमिलो होस् या दुषित पानी,
पिइनँ भने मर्छु, पिए थाहा छैन-
घुँडा टेक्छु,निहुरिन्छु,मुख डुबाएर टन्न पिउँछु;

अञ्जुली भरेर पिलाउछु बच्चाहरूलाई . . .

भोक कराउँछ- साथमा खानेकुरा छैन,
कतै भेटिन्न मानवताको साइनो यो समय,
घरको अन्न सम्झिन्छु, घुटुक्क थुक निल्छु,
लम्किन्छु-लम्किन्छु बलले भ्याएसम्म-

बाँचे भने रुम्जाटार पुगुँला;

नबाँचे- यसैपनि म यतिबेला घाटमै सुतिरा'छु ||

-सुमन भट्टराई।

"छिट्टै नीको हुनुस् है, हजुरआमा!?!"

केही दिन अगाडिको कुरा हो। लकडाउनमा पिल्सिएका हामी (ठुल्दिदि र म) लुँडो खेल्दै समय व्यतीत गरिरहेका थियौँ। त्यसैबीच (कोरोना सुरु हुनु भन्दा केही दिन अगाडि गाउँ जानुभएको) कृृृृृष्णहरि दाजुको फोन आयो, "कान्छा, के गर्दै छौ?" 

"यसै घाम ताप्दै बसेको।" मैले भनेँ।

"हजुरआमाको वाक्य बस्यो, हामी बैतर्नी पूजा गर्दै छौँ!"

यति सुन्दा नसुन्दै दिदी भक्कानो छोडेर रुन थाल्नु भयो। परिवारकै जेठी सन्तान भएकाले दिदी हजुरआमासँग अलि बढि नै नजिक हुनुहुन्थ्यो, सायद यो त्यसकै प्रभाव थियो। यता म भने खासै भावुक भईनँ। यसको मतलब म हजुरआमाको नजिक नभएर भने हैन। अस्ति भर्खरसम्म स्वस्थ हजुरआमा एक्कासि यस्तो अवस्थामा पुग्नुभएको कुरामा मलाई त विश्वास नै लागेन।

सम्झिन त उहाँको अनुहार झलझलि सम्झिरहेको थिएँ। वर्षौँदेखि शीरमा जमरा राखिदिने, निधारमा टीका टाँसिदिने ती नाडीहरू चल्न छोडे भन्ने सुन्दा, कस्सम, मैले पत्याउनै सकिनँ।

काठमाडौंबाट हरेक पटक कोसेली नलिई खालि हात जाने हामीहरूलाई उल्टै के के खानेकुरा खुवाउने ती देवी कसरी यति चाँडै बिदा हुन सक्नुहोला? यो त बिल्कुल असम्भव कुरा हो।

सानो छँदाको कुरा पनि झल्झलि आँखामा आयो। हामी अलि बढि नै चुलबुले थियौँ, छुच्चा थियौँ। बगैंचाको सुन्तला दिनभरि चोर्थ्यौँ- कति खान्थ्यौँ, कति नष्ट गर्थ्यौँ। हजुरबुबाले देख्नुभयो भने गाली गर्नु हुन्थ्यो; हजुरआमा भने `टन्न खाओ´ भन्दै उक्साउनुहुन्थ्यो। हामी नातिनातिना सबै-सबैकि प्यारी हजुरआमा यता हामी कोरोनाको कहरमा फसेर भेट्न जानसम्म नसक्ने परिस्थितिमा गुज्रिरहेको बेला अलप हुन सक्नु होला र?

मनले भनिरह्यो- `अहँ! सक्नुहुन्न!´

सँगसँगै हजुरबुवाको अनुहार पनि सम्झिएँ। यतिबेला चैँ मन एकदम गह्रुङ्गो भयो। सारा जीवन सँगै कटाउनु भएका हजुरबुबाले आमा बिना कसरी सम्हाल्नुहोला आँफूलाई। जाबो चार वर्ष प्रेममा परेको मलाई त यसबाट छुट्टिनु पर्दाखेरि अस्तिनै अलि अघि मरुँलाझैँ भएको थियो, उहाँको त झण्डै एक शताब्दीदेखिको साझा रास्ता (साझा रिस्ता), टुक्रियो भने बाँकी यात्रा बा एक्लै गर्न सक्नुहोला? कठै! `प्रभो, दया राख! हजुआमालाई सञ्चो पारिदेऊ!!´

(केही वर्ष पहिले हजुरआमाको पाठेघरको अपरेसन गरिएको थियो। उहाँ लामो समयसम्म डिप्रेसनमा जानुभयो। अनेक उपाय लगायौँ यद्यपि मेडिकल डक्टरहरूको कुनैपनि आैषधिले उहाँलाई नीको पार्न सकेन। एकजना आफन्तको सुझावमा एउटा आयुर्वेदिक डक्टरको आैषधि खुवाउन थाल्यौँ। होसी/बेहोसीका अनेक भाषा बोल्न बानी पर्नुभएकी, खाने कुरा नखाइदिने, नखाने कुरा खाइदिने, चर्पी जाने चेतसम्म गुमाइसक्नु भएकी हजुरआमा बिस्तारै ठिक हुँदै जानुभयो।)

यसरी बाँच्नुभएकी हाम्री हजुरआमा। लगभग दुई महिना अगाडिमात्रै ती आयुर्वेदिक डक्टरले अंकललाई फोन गरेर `अब आैषधि छुटाइदिनु भए हुन्छ,´ भनेछन्। बिडम्बना आैषधि छुटाएको दुई दिन पनि नबित्दै फेरि हजुरआमालाई पुरानै डिप्रेसनको व्यथाले च्याप्न थाल्यो। फेरि चेत गुमाउँदै जान थाल्नुभयो। आैषधि छुटाएकोमा पछुतो मान्दै अंकलले फेरि आैषधि त खुवाउन थाल्नुभयो तर व्यथा हटेन। अवस्था झनझन नाजुक हुँदै गय‍ो। र उहाँको बैतर्नी पूजा गर्नुपर्ने सम्मको परिस्थिति सिर्जना भयो।

हामी यताबाट लगातार सम्पर्कमा रहिरह्यौँ। नभन्दै भोलिपल्ट आमाको अवस्थामा सुधार देखियो, चेतना नफर्किए पनि नाडीहरु चल्न थाले, उहाँको मुख खुल्यो, "पानी!" अंकलका छोरीहरू (बहिनीद्वय) प्रजना/सृजनाले खुसी हुदैँ झण्डै टिप्लिक्क आँशु नै चुहाए।

अझैपनि लकडाउन कायमै छ। हामी यता साँघुरा कोठाभित्र थन्किएर बस्न बाध्य छौँ। उहाँलाई अझैसम्म सुझबुझको बोली फुटेको छैन। अनेक कुरा बोल्नु हुन्छ अरे, खाने कुरा अझै जबर्जस्ति खुवाउनु पर्ने अवस्था छ अरे। 

`हे बरै, यस्तो खै कहिले सम्म पो हो!´

काश ती आयुर्वेदिक डक्टर अलि बढि दयालु र समझदार हुन्थे त `आ‌ैषधि छुटाइदिनू´ भन्ने थिएनन् सायद। सायद हाम्री हजुरआमा उस्तै मायालु, सचेत, ज्ञानी र सज्जन हुनुहुने थियो। यद्यपि यस्तो भएन। अब त यति मात्रै भन्न सकिन्छ-"नीको पारिदेऊ भगवान हजुरआमालाई। आउने दसैंमा पनि हामी उसैगरि उहाँको हातबाट टीका जमरा लगाउन चाहन्छौँ, उहाँको दिलको आशिर्वाद थाप्न चाहन्छौँ।"

""छिट्टै नीको हुनुस् है, हजुरआमा!?!""

__हजुरको प्यारो नाति,

©सुमन भट्टराई।

कविता- "बेचैनी"

सुत्न खोजिरहेछु,
सुत्नै सकेको छैन;
सिरानी भरि
काँडा बिछ्याएझैँ लाग्छ।

सायद ती पैतालाहरूले
स्राप पो दिए कि?
जो राजमार्गमा यतिबेला
पैदल हिँडिरहेछन्!!

-सुमन भट्टराई।

कविता- "दृष्टिकोण"

आकाशबाट एउटा तारा खस्यो-
देख्नेहरूले परेला दान गरे।
जो जसले देखेनन्,
उनीहरूको परेला खस्नबाट जोगियो।

देख्न पाउनु पनि सधैं भाग्य हुँदैन,
जस्तो कि- वर्तमान ताण्डव नृत्य।

- सुमन भट्टराई

कविता- `चरित्र´

सुरुमा भमरोले पारिजातलाई चुम्यो-
पारिजात मख्ख परी।
लगत्त‌ै गएर बेलीलाई चुम्यो।
फर्किँदा पारिजात खसिसकिछ।

उसले शोक मानेन, किनकी ऊ भमरो हो।

-सुमन💚

कविता- "हुटिट्याउँ"

फोटो सुन्दर बनाउन
एक मामुली फोटोग्राफर
फुस्रा पातहरूलाई ब्लर गरेर
अक्सर फोकस फूलमा गर्ने गर्छ।
घर सुन्दर हुने पनि खाँबा/बलाले हो!

यस्तै सोचेर हुटिट्याउँ  उत्तानो पल्टिरह्यो।

-सुमन💚

कविता- "बेमौसमी बाली"

(भ्लादिमिर नाबोकोवको उपन्यास "लोलिता"बाट प्रेरित।)

गोही किन चाहन्छ चट्टानको सितन?
किन चाहन्छ *स्पाइडरलिङ माकुरीको गर्धन?

ओई लोलिता, तँ किन चाहन्छेस्
समयको गर्भबाट निस्कनै नपाई
आफ्नो बालिका नाभी चिमोठ्न?
हरेक आँधीले चैतमास पर्खिन्छ।

मस्त पवनले कुतकुत्याउनु अगावै
रहरको जग्गेमा आँफैलाई घुमाएर
पोइल हिड्न आतुर ए बेसरम केटी!
तेरी आमाको उता चिता जल्दैछ।

यतिबेला जल्नुपर्ने तँभित्रकै लार्भा हो
जुन पुतली हुनु अगावै उड्न चाहन्छ,
जल्नुपर्ने त हम्बर्टको स्वचालित यन्त्र पो,
जो नगोडिँदै मकै बारी जोत्न चाहन्छ।

अपुष्ट कलस केहीबेर यथावतै राख्;
र जा! आफ्नी  आमाको  उद्दार गर्!
जल्नैपर्ने यतिबेला नाबोकोव स्वयम् हो-
न कि सार्लोट र उनको तँमाथिको स्वप्न!

रुक् ए केटी! बरु बस् र केहीबेर ध्यान गर्-
अस्तु किन चाहन्छ कालिगडको लोहोटा?

©सुमन भट्टराई।

(नोट- *स्पाइडर्लिङ= माकुराको बच्चा)

कविता- "प्रेम"

घामले मलाई नजिक हुँदै हेर्यो,
मैले नजर मिलाउनै सकिनँ!
ऊ चम्किलो र गरम त अवश्य थियो;

यद्यपि प्रेमले ताप हैन, शीतलता खोज्ने रहेछ।

©सुमन भट्टराई।

कविता- "डोमाको झुट"

आजकल डोमा पनि बाठी भएकी छे।
खुब झुठो बोल्छे!
"झुट बोलिस्?" छिरिङ सोध्छ।
डोमा "हैन" भन्छे।
छिरिङ फेरि सोध्छ,"मलाई थाहा हुन्न भन्ठान्या?"
डोमा रिसाउँदै जवाफ फर्किउँछे-
"जे बुझ्दा तिम्लाई ठिक लाग्छ, त्यही बुझ!"
सब थाहा पाएर पनि निरीह हुँदै छिरिङ चुप बस्छ।

डोमा कता कता को-को सँग व्यस्त हुन्छे।
छिरिङ सोध्छ- "ओई, कोसँग बिजी के?"
ढिला गर्दै डोमा रिप्लाई गर्छे-
कैले "चर्पीमा थिएँ" भन्छे,
कैले "सिरक पट्याउदै थिएँ,"
त कहिले "सिँगान पुछ्दै थिएँ" भन्छे।
 ऊ फेरि पनि झुठो नै बोलिरहेकी छे।
तर पनि छिरिङ केही भन्दैन।

कैलेकाहीँ त डोमा हद गर्छे।
उसलाई फोन गर्दा टेलिकमकि नानीले रिसिभ गर्छिन्-
"तपाईंले डायल गर्नु भएको नम्बर अहिले व्यस्त छ!"
छिरिङ म्यासेज गर्छ- "कत्ति ब्यस्त के तेरो फोन!"
डोमा फेरि रिसाईदिन्छे,"ह्या, तिमी नि त्यसै आरोप लगाउँछौ!
कोसँग बिजी थिएँ र म?
ए अँ! म आमासँग बोल्दै थिएँ।"
उसले फेरि पनि झुठो बोली।

`खाजा खाई/खाईन? भोकै पो बसि कि?´
`पिरियड भएको थियो, गुन्दुक पो खाइदिई कि?´
चिन्तित हुदै छिरिङ सोध्छ- "ओई, खाजा खाइस्?"
नखाँदा पनि ऊ "खाएँ" भन्छे;
"के खाईस्?" भन्दा अकमकाउँछे।
फेरि पनि उसले झुठो बोली।
फेरि पनि छिरिङलाई थाहा भयो।
फेरि पनि ऊ चुप नै बसिदियो।

छिरिङ सदा चुप बस्न बाध्य हुनुको कारण-
यो सब कुनैबेला डोमालाई उसैले सिकाएको हो।
.....
.....

©सुमन भट्टराई।
(चटपटा प्रेम गर्ने सबैसबै प्रति समर्पित। 😊😊)

कविता- "जुनकिरीहरू किन आउँछन्?"

खासै नौलो बाटो त हिँडेको हैन!
उही गाउँको चञ्चल रैथाने म,
उही गाउँको अचल गोरेटो-
लाग्छ-आँखा चिम्लेरै हिँडिदिन सक्छु;
गोडाहरूले आवश्यक लय पक्रिसकेका छन्।

र पनि आउँछन् जुनकिरीहरू-
आफ्नै पिठ्युँ जलाएर बाटो देखाउछन्।

सायद उनीहरूलाई लाग्दो हो-
`बाटो उही भए पनि मान्छे बदलिन सक्छ!´
कोही आजै पो मेरो शत्रु बन्यो कि?

अनि थाप्यो कि- मेरो बाटोमा एम्बुस!!

©सुमन भट्टराई।

कविता- `उनी को हुन्?´

गदगद हुँदै उनले `छोरा´ भनिन्;
उसले `आमा´ भनेन,
न त खुसी नै भयो!

बरु खन्नियो वाचम्यान माथि-
`कसरी घरभित्र पस्यो यो पलाँसको कप्टेरो?´

उनका शव्दहीन आँखाले अर्थहीन आँसु किन खसाले कुन्नि?

धर्मराएका पाइलाहरू लतारिँदै फर्किए उही बाटो;
अब उनी जसरी पनि पुग्नु छ गाउँ,
र पुनः उठाउनु छ ढलेको झुपडी-

सासलाई कतै न कतै त बास दिनै पर्यो...!

©सुमन भट्टराई।

`लकडाउनले लक गर्न नसकेको मन...´

लीमा (भान्जी) सात वर्षकि छिन्। अनेक राम्रा नराम्रा आदतहरू मध्ये सानातिना बदमासीहरू गरिरहनुपर्ने उनको सबैभन्दा प्रिय आदत हो।  बोलिरहनुपर्ने उनको अर्को आदत हो। चुलबुल-चञ्चल खेलिरहनु पर्ने अर्को आदत।

यति सानै उमेरमा उनी घुम्न रुचाउँछिन्, कता-कता गइरहन उनलाई खुब मनपर्छ। तीन वर्षको उमेरदेखि नै बाबामामुलाई छोडेर उनी मामाहरूसँग मामाघर जान्थिन्। यसपालि पनि उनको पाठशालाले दिनको तीन-तीन वटा विषयको जाँच लिएर भए पनि हतारमा परीक्षा सक्काएर विदा दिएपछि उनी मामाघर जान्छु भन्दै मामुसँग गनगन गर्न थालिन्।

लकडाउनको एकदिन अगाडि मामा उनलाई लिन गईस्यो र लिएर आईस्यो। त्यस दिनदेखि मामाको अक्सर समय उनीसँगै। रहर/बाध्यता जे नै पनि होस्, आजकल भान्जीको बानियाँटार मामाको मच्छेगाउँदेखि निक्कै टाढा भएको छ। गाडीहरू चल्दैनन्, हिँड्न पाइँदैन।

घाम ताप्ने आँगनसम्म त ठिकै हो, उनी खेल्ने मामाको घर अगाडिको खुला मैदान पनि उनका लागि खुला छैन। उनी त्यहाँ हावा खान सम्म जान सक्दिनन्। यदि पुगिहालिन् भने पनि `पुलिस अंकल´ आएर घुरेर हेर्छन्। डराएर भाग्दै उनी गेटभित्र छिर्छिन्। पुलिस अंकल त त्यहाँ बसिरहँदैनन् र पनि फेरि फर्केर उनी त्यहाँ जानेे आँट गर्न सक्दिनन्।

मामासँग घरभित्र `हाइड एन' सीक´ पनि कति खेल्नु, जति डुले नि एउटा फ्ल्याट भित्र कति नै लुक्ने ठाउँ हुन्छ र? आज त अति भयो; दिउँसोसम्म त जसोतसो टिभीको कार्टुनले तान्यो। अब त उनी त्यहाँ पनि अडिन नसक्ने भईन्।

अस्तिको पुलिस अंकलको घुराई अझै भुल्न सकेकी त थिइनन्, यद्यपि उनलाई बाहिर जाने ईच्छा तिब्र हुँदै आयो। `जाबो त्यहीँसम्म जाँदा त के नै हुन्छ र? कोही हुन्नन् त त्यहाँ!´ यस्तो भन्दै आँफैसँग एकछिन गन्गनाईन्। एक्लै जाने आँट त कहाँ... त्यसपछि उनी मामाको सहारा लिन बाध्य भईन्।

`मामा प्लिज एकछिन बाहिर चहुर सम्म हिँडिस्यो न, अत्ति झ्याउ लाग्यो भित्र बस्दा-बस्दा। लेट्स ह्याव सम फ्रेस एयर, प्लिज...!´

मामासँगै गईन्। आनन्द मानेर यताउता दगुर्न थालिन्। त्यसैबीच नआएका पुलिस अंकल पनि आएझैँ मामाले उनलाई तर्साई दिस्यो। उनी झसङ्ग भएर मामातिर आईन्। अनि मामाले झुट बोलेको भन्दै एक मुक्का मामाको ढाडमा हानिन्। त्यहाँ धेरैबेर बसिरहने इजाजत कहाँ...?

रपनि उनलाई नजिकैको मन्दिरसम्म त जसरी पनि जानु थियो। `मामा सुनिस्यो न! अब मलाई यहाँ बस्न पुग्यो। लेट्स् गो सम ट्वायन्टी मिटर्स अनवार्ड। अनि मन्दिरको घन्टी बजाएर फर्किउँला।´ मामा-भान्जी त्यहाँसम्म पुगेपछि मामाले भगवानको दर्शन गरिस्यो, उनले घण्टी बजाईन्। दुईचार वटा फोटो पनि खिचिए। उनको अनुरोधमा मामाले घण्टी बजाएको भिडियो पनि बनाइदिस्यो।

उनलाई मन्दिर भगवानको दर्शन गर्ने भन्दा बढि घण्टी बजाउने ठाउँजस्तो लाग्छ। मन लागेको कुरा माग्ने त बाबा-मामूसँग पो, मामासँग पो! 

`अब टेन स्टेप्स् अरु अगाडि जाम् ल? ऊ... त्यो पसलसम्म? मलाई स्निकर्स खान मन छ।´ विचरा उनको चकलेट खाने रहर पनि दबिएर रह्यो यत्रो दिन! स्निकर्स पाइएन। तीन-चौथाई भाग बन्द गरिएको सटरबाट निहुरेर मामाले एक पोको दूध र एउटा डेरी मिल्क किनिस्यो।

उनलाई डेरी मिल्क चैँ मामाको हातबाट खोसेर त्यहीँ खाईहाल्न मन थियो। फेरि सम्झिन्- `पहिले साबुन-पानीले हात धुनुपर्छ´ किनकि उनले घरबाट बाहिर निस्केदेखि यतिन्जेल सम्म चहुरको दुबो छुइन्, छेउको तितेपातीको बोट, मामाको ढाड, पसलको गेट, अनि मन्दिरको घण्टी छुईन्। अरु बेला जे होला, यतिबेला भने उनलाई थाहा छ- चहुरको दुबो र मन्दिरको घण्टी पनि कोरिना सार्ने माध्यम हुन सक्छन्। मन्दिरका भगवानले बचाउन सक्ने अवस्था कमसेकम यतिबेला छैन।

घरभित्र आईन्, चकलेटको भोकले मुख जति सुकै रसाओस्, मज्जाले मिचिमिचि डेटोलले हात धोईन्। यसरी उनको आज दिउँसोको दस मिनेट लकडाउन हुनुभन्दा अगाडिको सामान्य दिनचर्या जसरि बित्यो। यता मामालाई यस्तो लाग्यो- `लकडाउनले मन त पूर्णतया लक गर्न नसक्ने रहेछ।´

अब फेरी उही पुरानो दिन कहिले आउला? उही समयमा फर्किन पाइएला कि सधैँ यस्तै‌ होला? उनी मन भुलाउने कोसिसमा डेरी मिल्कको खोल च्यात्न थालिन्। मामा यता छेउमा उनैलाई हेर्दै भावुक हुँदै टोलाइस्याथ्यो तर आँसु चैँ आएन।

ए साँच्चै, मामाको आँखामा टियर ड्रप्स हाल्ने बेला भयो। उनैले सम्झाईन्। मामा झसङ्ग भएर फेरि वास्तविकता तिर फर्किस्यो।

©सुमन भट्टराई।
#lockdowndiaries